Capital Dergisi ile CEO Röportaj / Ocak 2017

YERLİ VE YENİLENEBİLİR ÜRETİME ODAKLANACAĞIZ

Enerji sektörünün öncülerinden Enerjisa’nın 2017 planları büyüme üzerine. Elektrik piyasasına hâkim olan şirket, bu büyümeyi rüzgâr ve güneş gibi alternatif kanallar üzerinden götürmeyi planlıyor. Yeni dönemde satış ve dağıtıma yatırım da öncelikler arasında yer alıyor. Enerjisa CEO'su KIVANÇ ZAİMLER, "Bu alana 1,5 milyar TL yatırım yapacağız" diyor ve ekliyor: "Yerli, yenilenebilir ve milli kaynak kullanımını önemsiyoruz. Önümüzdeki 5 yıl büyümemizde rüzgâr ve güneşteki gelişmelere göre daha yerli üretime yönelik açılımlar var. Bu alanlara odaklanacağız.”

Enerjisa, verimliliği ve teknolojiyi esas alan üretim, dağıtım yatırımları ve rekabetçi satış stratejileri ile Türkiye'nin gelişen elektrik piyasasının lider oyuncularından biri. 20 yıllık geçmişe sahip şirket elektrik üretimi, dağıtımı, ticareti ve satışından oluşan dört ana iş koluna ek olarak doğal gaz alanında gelişen büyük bir portföy yönetiyor. Enerjisa CEO'su Kıvanç Zaimler, 2016'yı tüm kur riskleri ve çevresel krizlere rağmen iyi geçirdiklerini anlatıyor ve 2017 için "Kesinlikle büyümeye devam edeceğiz" diyor. Bugün doğal gaz, hidroelektrik, linyit ve rüzgârdan oluşan üretim kompozisyonlarına güneşi de ekleyeceklerini ifade eden Zaimler, şirketin önümüzdeki dönem büyümesinin ise güneş ve rüzgâr etrafında şekilleneceğini söylüyor. Kıvanç Zaimler ile Enerjisa’nın yeni dönem planlarını konuştuk.

TÜKETİCİLER YENİ RAKİBİMİZ OLACAK

Dağıtım şebekesinin geliştirilmesi konusunda 1,2 milyar lira yatırımı kesinlikle yapacağız. Aralık ayının ilk haftası başlattığımız bir kampanyamız vardı, Türkiye'nin en önemli konularından bir tanesi enerji tasarrufu. Bu konuda bir farkındalık yaratmak için "Enerjini koru" diye bir hareket başlattık. Yaptığımız araştırmalara göre Türk insanının yüzde 50'sinin tasarruf algısı var.

YENİ KANALLAR: Hâlbuki gelişmekte olan bir ülke olarak daha fazlasına ihtiyacımız var. Elektriğin tasarruflu şekilde kullanılması için yeni ürünler sunacağız, yatırımlarımızı bunun üzerine planlıyoruz. Ayrıca 2017'de gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğimizi biraz zaman gösterecek ama daha fazla yenilenebilir güneş ve rüzgâr konusundaki yatırımlara odaklanıyoruz.

MİLLİ KAYNAKLAR: Üretimde konvansiyonel üretim dediğimiz doğal gaz, linyit gibi alanlarda yatırımlarımızı büyük ölçüde tamamladık. Türkiye'nin en geniş üretim portföyüne sahibiz. Yerli, yenilenebilir ve milli kaynak kullanımını önemsiyoruz. Önümüzdeki 5 yıl büyümemizde rüzgâr ve güneşteki gelişmelere göre yerli üretime yönelik açılımlar var. Bu alanlara odaklanacağız.

MÜŞTERİ ODAKLI ÇÖZÜMLER: Diğer bir konu ise müşteri odaklı çözümler. Sattığımız ürünü tüketen bir müşterinin artık bize rakip olmasını ve kendi elektriğini kendinin üretmesini istiyoruz. Bu bir sanayi kuruluşu da bir ev de olabilir. Bugün artık mevzuat da buna izin veriyor. Yani tüketiciler önümüzdeki dönemde bizim rakiplerimiz olacak. Onları oyunun içine kattığımız bir döneme giriyoruz. Açıkçası hazırlıklarımız da daha müşteri odaklı.

Türkiye enerji sektörünü son gelişmeler ışığında değerlendirebilir misiniz?

Türkiye'nin toplam nihai enerji tüketiminin içine baktığınızda yüzde 21'i elektrik enerjisinden geliyor, Üretim kapasitesi artışı 2000'li yıllarda talebin daha gerisindeydi. Özellikle son yıllarda yapılan üretim yatırımlarıyla, birçok projenin devreye girmesiyle kapasitede yüzde 8 büyüme gerçekleşti. Bugün elektrik sektörü serbestleşirse yolunda faaliyet gösteriyor. Ben, elektrik sektörüne 4 boyutta bakmak istiyorum.

Nedir bu 4 boyut?

Birincisi sürdürülebilirlik. Bunun finansal, arz güvenliği, insan ve çevre boyutu var. Üretim yatırımları geçtiğimiz yıl yüzde 7 arttı ve 5 bin 400 megavat ilave kapasite geldi. Yerli ve yenilenebilir üretime konsantrasyon arttı. Bu yatırımların finansal olarak da sürdürülebilmesi için yenilenebilir enerjinin, linyit gibi yerli kaynakların, kapasiteye faydalı olacak doğal gaz santrallerinin desteklenmesi gibi mekanizmalar gelişti. Nihai tüketici yani müşterilerin memnuniyeti işin odağına alındı. Tabii bütün bu büyümeler beraberinde istihdamı gelirdi. İkinci boyutu ise serbestleşirse... Çünkü 2001'deki kanunla artık elektrik sektörün serbestleşmesinin önü acildi. Özel sektörün buradaki payı geçtiğimiz yıl yüzde 59'dan yüzde 62'ye çıktı. Bu iyi bir oran ama hala yetersiz. Bugün Türkiye'de üretilen elektriğin yarısı "al-sat". Yani piyasa içinde faaliyet gösteriyor. Hâlbuki gelişmiş ülkelerde bu, üretimin 7-8 misli kadar "al-sat"larla oluşuyor. Hala en önemli elektrik üretme yakıtlarından biri olan doğal gazın piyasası yok, onların gelişmesi lazım. Serbest tüketici limiti dediğimiz müşterilerin istedikleri şirketten elektrik almaları konusunda bir limit var. Geçtiğimiz yıl aylık ortalama 130 lira kullanan bir müşteri elektrik tedarikçisini serbest seçiyordu. Bu rakam 125 liraya geldi ama bunun sıfırlanması lazım. Üçüncü konu öngörülebilir olmak, çünkü büyük ölçüde regülasyona tabi bir elektrik sektöründe regülasyonun öngörülebilirliği çok önemli. Yani oyunun ortasında kuralların değişmemesi gerekiyor. Elektrik dağılımı için 5 yıllık bir tarifenin belirlenmesi önümüzü görebilmemiz açısında çok olumlu bir aşama oldu. Dördüncü boyut ise teknoloji. Elektriğin üretiminde biz kaynak olarak dışa çok bağlı olsak da en azından bunun üretiminde, teknolojisinde ekipman olarak bağımlılığımızı azaltabiliriz.

Enerjisa’nın sektördeki pozisyonu nedir?

Enerjisa, Türkiye'de özel sektöre açık bütün alanlarda faaliyet gösteriyor. Bu alanların hepsinde de lider. En fazla elektrik üretim kapasitesine sahip oyuncuyuz. Farklı farklı kaynaklarla elektrik üretiminde en büyük özel sektör oyuncusuyuz. İkinci iş kolumuz olan ticarete baktığımız zaman piyasadaki en büyük ticaret hacmini biz gerçekleştiriyoruz. Üçüncü işimiz olan dağıtım işimizde 3 dağıtım bölgesindeki 14 ilde 20 milyon nüfusa hizmet veriyoruz. Dünyadaki 180 ülkenin coğrafyasından ve nüfusundan daha büyük bir alanda, büyük bir iş yapıyoruz. Dördüncü iş kolumuz satış, burada da Türkiye'deki her 4 kişiden biri Enerjisa müşterisi. Enerjisa olarak bizim Türkiye'nin geleceğine olan inancımız tam, zaten bu yüzden 11 milyar dolarlık yatırımı bugüne kadar gerçekleştirdik. Bu yatırımlara ara vermeden devam ediyoruz.

Büyürken özellikle hangi sorunlarla karşılaştınız ve karşılaşıyorsunuz?

Bir kere başta "Türkiye serbestleşecek, liberal bir piyasa olacak' şeklinde bir yol haritası konulmuştu. Bu yönde bazı gecikmeler olması bizi geciktiren konulardan bir tanesi. İkincisi ise şu; regülasyona tabii bir sektördeyiz. Regülasyonda öngöremediğimiz değişiklikler zorluklarımızdan bir diğeri. Bir de fiyatlar konusu var. Döviz bazında büyük yatırımlar yaptığımız için fiyatların öngörülebilir olmaması karşılaştığımız üçüncü zorluk.

Enerjisa için kârlılık ve satış anlamında nasıl bir yıl geçirdiniz?

Hedeflerimizi gerçekleştirdik ama 2016, kolay bir yıl olmadı. Özellikle terör ve güney bölgelerimizdeki savaş ortamında kaotik bir yıl geçirdik. Yeni yıla Rusya kriziyle girdik. Bu vesileyle arz güvenliği ve kaynak çeşitliliği ciddi şekilde gündeme geldi. Ama her serde bir hayır vardır. O sayede Türkiye'nin enerji, arz güvenliğini sağlamak yönünde ciddi adımlar atıldı. Kanunda temel değişiklikler oldu. Enerji piyasalarında stratejik plan revize edildi. Piyasada ve kurlardaki ciddi dalgalanmalara rağmen 2016 Enerjisa performansı iyiydi. Yılsonunda satışlarımızda büyürken, operasyonel kârlılığımızı da yüzde 40'ın üzerinde artırmayı öngörüyoruz. Tüm işlerimizde operasyonel mükemmelliğe odaklanarak maliyetlerimizi kontrol etmeye başladık.

2016 şirketiniz için finansal anlamda ve yatırımlar açısından nasıl geçti?

Tüm alanlarda borçlarımızı, dolayısıyla risklerimizi daha etkin yönetmeye başladık. Kurlardaki dalgalanmaya rağmen nakit akışında ciddi sıkıntı yaşamadık. Üretim yatırımlarımızda ülkenin arz güvenliğini ve enerji ithalatı faturasını azaltmasını sağlayacak yerli linyitten üretim yapan Tufanbeyli santralini devreye aldık. Bandırma'da ikinci doğal gaz santralimizi ve Yamanlı'da hidroelektrik santralimizi devreye aldık. Ticarette piyasa derinliğimize katkıda bulunacak yeni ürünler geliştirdik. Dağıtım alanında 1,2 milyar lira yatırım gerçekleştirerek şebekemizi büyütüyor, iyileştiriyoruz. Türkiye'de sektörde ilk defa TÜFE endeksli tahvil ihraç ettik. Çağrı merkezlerimizin sayısını 3 katına çıkardık. 9 milyon müşterinin memnuniyeti için yeni ürünler, yeni hizmetler ortaya çıkarıyoruz.

10 ay önce CEO olarak atandınız. Hedefleriniz nelerdi?

Öncelikle iyi bir ekip olmakla başladım. Türkiye'nin en iyi profesyonelleriyle çalıştığımızı düşünüyorum. Ben Enerjisa'nın içinden geldim, 8 yıldır buradayım. Doğal gaz, ticaret, dağıtım ve satış iş birimlerinde çalıştığım için buradaki dinamikleri biliyor olmam bir avantajdı. Bu kadar kompleks bir yapıyı ancak basit bir şekilde yönetebilirsiniz. Ben de kendime basitçe 4 öncelik belirledim. Bunlardan birincisi finansal sürdürülebilirliği sağlayıp, bu kapsamda sağlıklı bir bilanço oluşturmaktı. İkincisi piyasa, fiyat, kur gibi risklerimizi yönetmek ve minimize etmekti. Üçüncü olarak odaklanacağımız iş alanlarını özellikle satış ve dağıtım gibi müşteriye yakın alanlardaki önceliklerimizi tespit ettik ve dördüncü olarak teknoloji ve inovasyonu kullanarak büyüyeceğimiz alanları belirledik.

Hedeflerinizin ne kadarını gerçekleştirdiniz?

Bilançomuzu çok daha sağlıklı hale getirdik. Risklerimizi çok büyük ölçüde yönetiyoruz, ama yönetemediğimiz risklerimiz hala var. Odaklanacağımız alanları net bir şekilde belirledik, büyüyeceğimiz alanları da tespit ettik. Nasıl aksiyon alacağımız üzerinde ise hala çalışıyoruz.

2017 yılı için Türkiye ve dünya ekonomisine ilişkin genel beklentileriniz neler?

Bir kere dünya genelinde ekonomik ve siyasal mecralarda öngörülebilirliğin azaldığını görüyoruz. Türkiye de bu büyük resim içinde kendine özgü faktörlerin de katkısıyla bu dönemi iyi atlattı. Bugün Çin'den sonra ekonomisi en çok büyüyen ülkelerden bir tanesiyiz. Dolayısıyla 2017'yi de aynı pozitif duygularla iyi atlatabilir miyiz diye bir beklenti içindeyiz ama daha zor olacağını da öngörüyoruz. Buna rağmen ekonominin yüzde 3-3.5 gibi büyüyeceğini düşünüyoruz. Elektrik talebinin de aynı oranlarda büyümesini öngörüyoruz.

2017 büyüme hedefininiz nedir?

Kesinlikle büyümeye devam edeceğiz. Bu büyüme zaman zaman şekil değiştirecek. Bu vizyona giden yolda zamana, şartlara, konjonktüre göre planlarınızı yapmak zorundasınız. Bazen bu büyüme cironuzla, satış miktarınızla bazen kârlılığınızla oluyor. Bazen çalışan sayınızla bazen de operasyonel kabiliyetlerinizle büyüyorsunuz. Yatırımlarımız özellikle dağıtım, satış kanallarında büyüyecek. Müşterimize yeni alanlarda çözümler üreteceğiz. Dağıtım alanında 1,2 milyar Türk Lirası civarında yatırım yapacağız. Yenilenebilir üretim kaynaklarına da odaklanıyoruz. Ama en önemli yatırımımız yine insana olacak.

Enerjisa olarak önümüzdeki dönemde büyüme stratejiniz ne olacak?

Dağıtım, satış ve yenilenebilir müşteri çözümleri... Bu alanlarda büyüme planlıyoruz.

Enerjisa için yeni ortak arayışınız var mı?

Yeni bir ortak arayışımız yok. Finansal sürdürülebilirliği, operasyonel mükemmelliği, kurumsallaşmanın gerektirdiği tüm adımları ve şeffaflığı sağladığımızda ki zaten bunları sağlamış durumdayız, halka açılmaya hazır hale gelen bir şirket olmayı planlıyoruz. Zaten halka arzı planladığımız bir döneme girmiş bulunuyoruz. Şartlara göre bunu da değerlendireceğiz.

Alternatif enerji kanallarına hangi yoğunlukta gireceksiniz?

Esasında bunlardan bir tanesi müşterilerin kendi enerjilerini yenilenebilir veya konvansiyonel kaynaklarını kullanarak kendi yerlerinde üretmeleri. Bunlar daha ziyade sanayi kuruluşları veya büyük kompleksler oluyor. Kendi ihtiyaçlarını oradan karşılayıp, ihtiyaçlarının fazlasını ise şebekeye satabildikleri bir dünya... Diğer bir kanal ise talep katılımı. Elektrik tüketimi bildiğiniz gibi saatlik değişir. Çok yüksek tüketilen veya daha az tüketilen zamanlar vardır. Üretimin tüketimle her zaman eşit gitmesi lazım. Dolayısıyla siz tüketimin bu talebini karşıladığınızda bu sefer üretiminizde de bir dalgalanma olmak zorunda. Bu, tercih edilen bir şey değil, yüksek maliyetli verimsizlik demek. Burada ne yapıyorsunuz? Talebi yönetmeye başlıyorsunuz. Örneğin bir sanayi işletmesine "Siz şu saatlerde elektrik tüketmeyip şu saatlerde işletmenizi çalıştırın" deyip talebi o şekilde kaydırarak bunu yapabilirsiniz. Peki, bunu bir sanayi kuruluşu niye yapsın, ona ticari bir cazibe sunmanız lazım. Bu tip yeni kanallar da gelişiyor. Yani bu alternatif kanallarla bütün paydaşlar için hem verimlilik hem kârlılık sağlamak mümkün olacak. Bu da bizim geliştirmeye çalıştığımız, üzerinde yoğunlaştığımız yeni kanallardan bir tanesi.

Sektör önümüzdeki 10 yıllık süreçte nereye ulaşacak?

Bir kere tüm halkalarıyla, üretimiyle, ticaretiyle, satışıyla, dağıtımıyla bütün dinamikleriyle tamamen serbestleşmiş. liberalleşmiş bir pazara ulaşacağız, buna kesinlikle inanıyorum. Doğal olarak böyle serbestleşen bir sektöre yeni oyuncuların girmesi kaçınılmaz. Özellikle büyüyeceğimiz yenilenebilir ve yerli kaynaklarda, bunların ekipmanlarının üretilmesi alanında ve daha fazla, daha yenilikçi müşteri çözümlerinin geliştirilmesi alanında yeni oyuncular mutlaka devreye girecektir.

İSRAİLDEN GELECEK BORU HATTI PROJESİYLE İLGİLENİRİZ

ARZ GÜVENLİĞİ: Enerjisa Türkiye elektrik sektöründe doğal gazdan elektrik üretiminde en büyük kapasiteye sahip. Yani çok büyük bir doğal gaz tüketicisi. Dolayısıyla doğal gazı tüketirken bu doğal gazın tüketimini bir arz güvenliği olarak düşünüyorsunuz. Bir yakıtı, bir emtiayı bu kadar büyük oranda satın alıyorsanız bunun değer zinciri içindeki daha önceki halkalarında (ticaretinde, ithalatında) neden yer almayasınız?

TÜRKİYE'NİN İHTİYACI: Türkiye'de doğal gaz sektörü 2008'den beri beklendiği kadar hızlı liberalleşmedi. Dolayısıyla Türkiye'nin yeni doğal gaz kaynaklarına kaynak çeşitliliği adına ihtiyacı var. Biz de bu süreçteki bütün fırsatları değerlendiriyoruz. Yani doğal gaz bizim için öncelikli bir yakıt, bir girdi. İkinci olarak da yeni bir iş alanı olarak büyüyebilir. Ama şu an konjonktür nedeniyle bu anlamda çok somut adımlar atamıyoruz.

“MÜŞTERİYE ASPİRİN ÇÖZÜMLER SUNUYORUZ”

TRENDLER Enerjide en öne çıkan trendlerden biri tasarruf. Araştırmalarımıza göre yüzde 50 gibi bir oranda biz gerçekten tasarrufun farkındayız. Diğerlerimiz tasarruf diyor ama gerçekten tasarruf yapmıyor. Biz farklı bir strateji izliyoruz ve “Sattığımız ürünü daha az tüketin” diyoruz. Çünkü bunun memlekete, vatandaşa, bütün ekonomiye bir faydası var. Türkiye iyi olursa bu sektör iyi olursa biz uzun vadeliyiz.

TASARRUF Çok basit bir örnek vereyim. Tüm evlerde yüzde 1 tasarruf yaptığımız zaman yıllık Türkiye ekonomisine katkısı 130 milyon lira. Bunlar küçük, herkesin bildiği şeyler. Biz günlük yaşantımızın içine tasarrufun nasıl sokulabildiğini www.enerjinikoru.com sitesinden anlatıyoruz. Yani fırın kapağını açık bırakmamaktan, buzdolabını çok sık açmamaya, ışıkları kapatmaktan, perdeleri doğru kullanarak evin içini gereksiz ısıtmamaya kadar esasında bildiğiniz ama çok da fazla uygulamadınız şeyleri anlatıyoruz.

TÜKETİM İkincisi bugün herkes evimin üstüne bir güneş paneli kursam mı diye düşünüyor. Biz de bu çözümleri artık müşteriler düşünmesin biz size bunları aspirin olarak getirelim diyoruz. Çünkü bunun da hesabını kitabını yapmak lazım. Yani böyle bir yatırım yapıyorsunuz, kendini geri öder mi ödemez mi? Sizi bu dertlere, zahmetlere, karmaşık hesaplara sokmadan çözümü öneriyoruz. Yani aslında sizi bize rakip ediyoruz, siz daha az tüketiyorsunuz.

ENERJİSA’NIN YENİ PROFİLİ VE HEDEFLERİ

• Türkiye'de özel sektöre açık bütün alanlarda faaliz ve bu alanların hepsinde lideriz.
• Farklı farklı kaynaklarla elektrik üretiminde en büyük özel sektör oyuncusuyuz.
• İkinci iş kolumuz olan ticarette piyasadaki en büyük ticaret hacmini gerçekleştiriyoruz.
• Üçüncü işimiz olan dağıtımda 3 dağıtım bölgesindeki 14 ilde 20 milyon nüfusa hizmet veriyoruz.
• Türkiye'deki her 4 kişiden biri Enerjisa müşterisi. Enerjisa olarak bizim Türkiye'nin geleceğine olan inancımız tam.
• Bugüne dek 11 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdik ve ara vermeden devam ediyoruz.
• Dağıtım işinde 1,2 milyar lira yatırımla şebekemizi büyütüyor, yenileyip, iyileştiriyoruz.
• Piyasada ve kurlardaki ciddi dalgalanmalara rağmen 2016'da Enerjisa’nın performansı iyiydi.
• Hedeflerimize ulaştık. 2016 sonunda satışlarımızda büyürken, operasyonel kârlılığımızı da yüzde 40'ın üzerinde artırmayı öngörüyoruz.
• 2017'de kesinlikle büyümeye devam edeceğiz. Güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir üretim kaynaklarına da yöneleceğiz.
• Yeni bir ortak arayışımız yok. Halka açılmaya hazır hale gelen bir şirket olmayı planlıyoruz.